تا حالا اسم مد سمی رو شنیدی؟ این اصطلاح برای توصیف لباس‌های مصنوعیه که با مواد شیمیایی زیادی فرآوری شدن و میکروپلاستیک ازشون جدا میشه استفاده میشه.
حدود 60 درصد از موادی که امروزه لباس‌ها رو تشکیل میدن از الیاف مصنوعی مثل نایلون، اکریلیک و پلی‌استر ساخته شدن. همه اینا شکل‌های مختلف پلاستیکن و با هر بار شستشو در لباس‌شویی، می‌تونن میکروپلاستیک آزاد کنن. اکریلیک یکی از اصلی‌ترین هاست.
علاوه بر میکروپلاستیک، مد سمی همچنین به مواد شیمیایی اشاره داره که برای پردازش و تولید لباس‌هایی که به ویترین فروشگاه‌ها می‌رسن استفاده میشه. تقریباً 8000 ماده شیمیایی مصنوعی در فرایند تولید صنعت پوشاک استفاده میشه.
این مواد شامل PFAS، فتالات‌ها، سفیدکننده کلر، مواد ضد حریق، سرب و کروم، و هزاران ماده دیگه میشه. اما دقیقاً این مواد شیمیایی خطرناک چه تاثیری روی سلامتی ما دارن؟
مد سمی چیه؟
مد سمی یعنی مد سریع که با مواد شیمیایی مضر و خطرناک ساخته میشه، به محیط زیست آسیب میزنه و ممکنه برای سلامتی انسان مضر باشه.
لباس‌ها و اکسسوری‌ها می‌تونن مملو از ده‌ها ماده شیمیایی باشن که سرطان‌زا هستن، ممکنه به تولید مثل آسیب بزنن و دارای موتاژن هستن (به این معنی که می‌تونن به DNA شما آسیب بزنن). همه اینها به طور کلی به عنوان حساسیت زا شناخته میشن.
بسیاری از سمومی که مردم رو در محصولات دیگه خیلی میترسونن در سال‌های اخیر در لباس‌ها و اکسسوری‌ها هم پیدا شدن. مثل : PFAS در تابه‌های نچسب، فتالات‌ها در محصولات آرایشی، سرب در رنگ، BPA در بطری‌ها.
PFAS: به عنوان مواد شیمیایی دائمی شناخته میشه، که در محیط زیست یا بدن ما تجزیه نمیشن. این مواد در بارانی‌ها، کفش‌ها، لوازم آرایشی، تشک‌ها، پارچه‌های طبیعی و مصنوعی چاپ شده و منسوجات تکمیل شده‌ای که به عنوان ضد آب یا ضد لک برچسب‌گذاری شدن پیدا میشن و به دلیل مقاومت در برابر آب، روغن، گرما و لکه‌ها محبوبن.
مواد ضد حریق: مواد ضد حریق که برای جلوگیری از سوختن لباس‌ها، به ویژه لباس کودکان، به آنها اضافه میشه، با خطراتی جدی مثل تجمع زیستی در بدن و بروز مشکلاتی همچون ناباروری، اختلالات غدد درون‌ریز و حتی سرطان مرتبطه.
VOCs: فرمالدئید تنها یکی از چند ترکیب آلی فرار (VOCs) هستکه در صنعت نساجی استفاده میشه. اگرچه ترکیبات آلی فرار (VOCs) مثل فرمالدئید به لباس‌ها ظاهری صاف و بدون چروک می‌ده، اما این مواد شیمیایی با انتشار گازهای مضر، خطرات جدی برای سلامت انسان به همراه داره. مثل تحریک پوست و چشم، مشکلات تنفسی و اختلالات تولیدمثلی.
رنگ‌های آزو: رنگ‌های آزو در بیش از نیمی از رنگدانه‌های مورد استفاده در صنعت نساجی پیدا میشه و مسئول ایجاد رنگ‌های متنوع و جذاب در لباس‌ها هستن. . اما این رنگ‌ها می‌تونن به سرعت از پارچه جدا بشن و وقتی با پوست تماس پیدا کنن، می‌تونن باعث آلرژی پوستی و درماتیت بشن. همچنین رنگ‌های آزو می‌تونن براحتی از پارچه جدا شده و وارد آب‌های سطحی بشن که باعث کاهش نفوذ نور به درون آب و در نتیجه اختلال در رشد گیاهان آبزی میشه.
فتالات‌ها: در لباس‌های ضد بو، مثل لباس‌های ورزشی استفاده میشه. فتالات‌ها به ایجاد اختلالات در غدد درون‌ریز نسبت داده شدن. همچنین با سرطان مرتبط هستن.
نمونه هایی از تاثیر مد سمی بر ما و محیط زیست
تو یه گزارشی در سال 2012 سازمان بین‌المللی گرین پیس، تاثیرات زیست‌محیطی برندهای بزرگی مثل آرمانی، کالین کلین، اچ اند ام، ویکتوریا سکرت و زارا رو بررسی کرد. گزارش نشون داد که تعداد زیادی از لباس‌های آزمایش شده دارای تعداد بیشماری مواد شیمیایی مضر، مانند فتالات‌ها بودن.
از 141 قلم لباس آزمایش شده، 89 مورد دارای NPEs بودن. NPEs یه ماده شوینده‌مانند هست که وقتی وارد محیط زیست میشه به نونیل‌فنول تبدیل میشه. نونیل‌فنول‌ها به شدت به خاک و رسوبات می‌چسبن و ممکنه هفته‌ها، گاهی ماه‌ها طول بکشه تا تجزیه بشن. اون‌ها برای ماهی‌ها و سایر حیوانات و گیاهان آبزی مضرن چون عملکرد غدد درون‌ریز طبیعی ماهی‌ها رو مختل می‌کنن.
اخیراً، PFAs به عنوان یه اصطلاح پرطرفدار در اخبار وتبلیغات بوده و تو تعدادی از محصولات، از ظروف آشپزخانه گرفته تا لوازم شخصی، پیدا شده. هرچند تو صنعت مد هم نقش مهمی ایفا می‌کنن.
PFAS، ماده‌ای که برای ضدآب و ضدلک کردن لباس‌ها استفاده میشه، زمینه ساز بیماری‌های جدی و خطرناکی مثل انواع مختلف سرطان، تضعیف سیستم ایمنی بدن، نقص‌های مادرزادی و چاقی هست.
وقتی لباس رو میشورین و وارد آبراه‌ها میشه، میتونه از لباس جدا بشه، جایی که هیچوقت تجزیه نمیشه. از این رو، بهش لقب “مواد شیمیایی دائمی” داده شده. همچنین میتونه در بدنتون تجمع پیدا کنه. و میتونه از لباستون وارد خونه‌تون بشه مثل گرد و غبار یا روی پوست‌تون قرار بگیره.”
تو شورتکس یا همون شورت‌های پریودی برند Thinx، تو لباس‌های مدرسه بچه‌ها و تو خیلی از تجهیزات فضای باز دیده شده.
توجه: تو بعضی از برندهای شورت پریدی مثل Kayaness به محصولشون PFAS اضافه نمی‌کنن.
بجز PFAS، مواد خطرناک دیگه مثل سرب، فتالات‌ها و BPA هم در لباس‌های ما پیدا شدن.
طیق یه سری مطالعات، چند سال پیش، مقادیر بالای سرب و فتالات تو لباس‌های بچه ها از برندهای Shein و Temu پیدا شد. سرب یک نوروتوکسین هست و هیچ سطح ایمنی برای کودکان وجود نداره. فتالات‌ها مواد شیمیایی مختل‌کننده غدد درون‌ریز هستن که می‌تونن منجر به مشکلات رشدی در کودکان و همچنین مشکلات تولید مثلی در زنان بالغ بشن.”
BPA تو لباس‌های ورزشی ده ها یرند بزرگ پیدا شده. عمدتا این لباس ها از جنس پلی‌استر و اسپندکس (پارچه ای مصنوعیه که خاصیت ارتجاعی داره) بودن. BPA هم یه ماده شیمیایی مختل‌کننده غدد درون‌ریز با اثرات سلامتی مشابه فتالات‌هاست.
چطور یک فرد معمولی میتونه از مد سمی در سطح فردی دوری کنه؟
طبیعتا اگه از پارچه های مصنوعی دوری کنین و از برندهای قابل اعتماد خرید کنین، میتونین از مد سمی هم دوری کنین.
خیلی از برندهای مد، شفافیت آنچنانی در مورد اینکه موادشون رو از کجا تهیه می‌کنن ندارن.
اگه ندونیم چه تعداد مواد شیمیایی مضر تو لباس‌های ما استفاده میشه، چطور می‌تونیم سلامتی خودمون رو تضمین کنیم؟
چون لباس‌ها مثل اکثر محصولات دیگه، با لیست مواد تشکیل‌دهنده ارائه نمیشن، طبیعتا برای مردم که دغدغه سلامتی و محیط زیست رو دارن اجتناب کردن از این مواد شیمیایی سخته . اما خب در مجموع، استراتژی‌هایی وجود داره که میتونه قرار گرفتن در معرض اون‌ها رو کاهش بده:
اول، از برندهای مد سریع مثل Shein، یا برندهای بی معنی که تا حالا اسمشون رو نشنیدید و در شبکه‌های اجتماعی تبلیغ می‌کنن و در آمازون میفروشن دوری کنین.
Shein به تنهایی روزانه 35000 قلم کالای ارزونن قیمت تولید می‌کنه. طبق گزارشی از یه گروه سوئیسی حمایت کننده حقوق کارگران به نام پابلیکای، برخی از کارکنان Shein هفته‌ای 75 ساعت و سه شیفت در روز کار می‌کنن. پابلیکای همینطور گزارش داده که کارگران فقط یک روز در ماه مرخصی دارن.
دوم، به سراغ مواد طبیعی مثل پنبه، کتان، ابریشم، پشم، آلپاکا، ویسکوز، ریون، بامبو ویسکوز، تنسل، لیوسل و مدال برید.
سوم، دنبال برچسب‌هایی مثل Oeko-Tex، bluesign و GOTS ارگانیک باشید.
چهارم، از لباس‌هایی که با تکنولوژی عملکرد فانتزی، مانند بدون چروک، مراقبت آسان، ضد لک یا ضد بو به بازار عرضه میشن دوری کنید. اینها معمولاً با روش های شیمیایی به دست میاد.
مواد تشکیل دهنده پوشاک که خطرات کمتری دارند کدامند؟
مواد طبیعی معمولاً بهترن، اما هیچ تضمینی وجود نداره. نباید هیچ وقت به کالاهایی که برچسب “طبیعی” دارن اعتماد کنید چون این یه اصطلاح قراردادی نیست. برخی از مواد طبیعی هم می‌تونن پوست شما رو تحریک کنن (مثلاً برخی افراد نسبت به پشم آلرژی دارن و وقتی می‌پوشن دچار خارش میشن).
افرادی که حساسیت شیمیایی بالایی دارن معمولاً با پارچه‌های تنسل و بامبو ویسکوز ارتباط خوبی دارن. اگه پارچه توسط اکوتکس به عنوان غیر سمی تایید بشه، بهتره. (اکو-تکس (OEKO-TEX®) یک سیستم بین‌المللی مستقله که برا تضمین ایمنی محصولات نساجی در برابر مواد شیمیایی مضر ایجاد شده. این سیستم آزمایش‌های دقیقی بر روی مواد اولیه، فرآیند تولید و محصول نهایی انجام میدهتا مطمئن بشه که محصولات نساجی هیچ خطری برای سلامتی انسان ندارن.
گواهی هایی اکوتکس () و گواهی ارگانیک GOTS، بهترین انتخابه. گواهی شخص ثالث مهمه چون به این معنیه که یک سازمان مستقل محصول رو بررسی کرده و مشخص کرده که با استانداردهای خاص ایمنی، کیفیت یا عملکرد مطابقت داره.
چطور لباس بدون مواد شیمیایی پیدا کنیم؟
توصیه میشه برندهایی مثل Wear Pact، TenTree و Toad and Co رو بررسی کنین. این برندها از مواد ارگانیک استفاده می‌کنن و در مورد منبع موادشون شفاف هستن.
بهترین انتخاب، انتخاب الیاف ارگانیک، طبیعی و غیر مصنوعی از برندهای قابل اعتماد هست. الیاف طبیعی شامل پنبه ارگانیک، پشم، ریون، ابریشم و کتان میشه.
